Lezing Frans de Waal “Naar de wortels van de moraal: empathie bij dieren en mensen”

Presentatie door dr. Frans de Waal

De mogelijkheid dat dieren empathie en sympathie kennen werd tot voor kort weinig ernstig genomen. De evolutionaire biologie huldigde immers het beeld van de natuur vol bloederige tanden en klauwen, zonder plaats voor vriendelijkheid.
En de huiver om menselijke kwaliteiten toe te schrijven aan dieren creëerde een taboe op dierlijke emoties.

Beide standpunten houden weinig rekening met het werkelijke gedrag van dieren.
In zijn werk met apen, primaten en olifanten ontdekte Frans de Waal dat individuele dieren vaak emotioneel reageren op het leed van andere dieren, bv. door een arm te leggen rond het slachtoffer van een aanval. In feite is het gehele communicatiesysteem van de primaten emotioneel gestuurd.

In zijn presentatie bespreekt Frans de Waal bijzondere uitingen van empathie bij dieren.
Hieruit blijkt dat empathie gelaagd is als een Russisch poppetje. Diep binnenin wortelt de spontane neiging iemands gemoedstoestand over te nemen. Rond deze kern heeft de evolutie steeds verfijndere vermogens opgebouwd
zoals het troosten van anderen tot en met het overnemen van hun gezichtspunt.

Frans de Waal gidst ons door de nieuwste inzichten op het gebied van psychologie, neurowetenschappen en gedragsbiologie. Sociaal, onbaatzuchtig gedrag blijkt in de natuur net zo belangrijk om te overleven als ‘het recht van de sterkste’.
Dit leidt tot een Copernicaanse wending in de verhouding tussen dieren en mensen: moraal is in zijn kern ouder dan de mensheid.

Panel met Johan De Tavernier, Kristien Hemmerechts, Tobias Leenaert en Frank Van Massenhove

Na de lezing gaan we een stap verder: wat zijn de maatschappelijke consequenties uit het onderzoek van De Waal?
Als empathie zo belangrijk is voor de menselijke soort, hoe kunnen politiek, economie en management daar dan op inspelen?
Indien medeleven verankerd blijkt in het oudste deel van het brein, mogen we dan met recht optimistisch zijn over ons vermogen tot samenleven?
Kan empathie ons ook in de weg zitten bij het nemen van onpartijdige beslissingen?

We vragen het aan dr. Johan De Tavernier, bio-ethicus KUL, Kristien Hemmerechts, die zich inleefde in ‘de meest gehate vrouw van België’, Tobias Leenaert, directeur vzw EVA (Ethisch Vegetarisch Alternatief) en Frank Van Massenhove, hoofd FOD Sociale Zekerheid, overheidsmanager van het jaar 2007.

Nadien is het tijd voor vragen aan De Waal en de panelleden. Betty Mellaerts, freelance journaliste, modereert.

http://projects.odisee.be/surveys/lezing/lezing-frans-de-waal