Door op 14 september 2016

Sluiting Caterpillar – een sociaal bloedbad.

In de regio van Charleroi verdwijnen met de aangekondigde sluiting van Caterpillar Gosselies 2200 banen, indirect nog duizenden. Een sociale ramp die ons leert over de gevaren van globalisering en de rol die multinationals spelen.

De laatste tijd komen veel misstanden en negatieve effecten van de globalisering aan het licht: conflicten rond migratie, de ‘fiscale optimalisatie’ van Apple, Panama-Leaks, pogingen om een trans-Atlantische interne markt TTIP door te drukken.. en zoals nu heel specifieke drama’s.

Caterpillar is een grote Amerikaanse multinational, bouwer van graafmachines. Bekend van het logo met ‘Cat’ is het bedrijf al decennialang in Gosselies gevestigd, een noordelijke deelgemeente van Charleroi. Het tragische is niet enkel dat duizenden mensen op straat komen te staan en op zoek moeten naar een nieuwe baan; ook dat dit gebeurd in een streek dat het al decennialang economisch zwaar heeft en moet proberen op te krabbelen met meer dan 20% werkloosheid na teloorgang van de mijnbouw en staalindustrie. Duizenden extra werklozen, betekent dat de huidige grote aantallen werkzoekenden in de streek verdrukt worden en nog minder kans zullen maken op de arbeidsmarkt een baan te vinden.

Wat kan de overheid doen? Het woord machteloosheid komt steeds vaker terug als we tegenwoordig naar de huidige politieke problemen kijken en de situatie waarin de nationale regeringen zich bevinden. Dit is zeer verontrustend, want als de bevolking het gevoel heeft dat het huidig politiek systeem hun problemen niet kan oplossen kunnen er gevaarlijke dingen gebeuren. Tegenover de multinational lijkt de overheid vaak ook machteloos.

We moeten er vaker bij stilstaan en bewust worden hoe klein een Belgische of Nederlandse regering is tegenover een multinational. Kijk naar Caterpillar; zoals op de Belgische televisie werd uitgelegd is Caterpillar Belgium SA eigendom van het Zwitserse Caterpillar SARL, die weer toebehoord aan een vestiging in Bermuda, dat dan vervolgens via Delaware (nog een belastingparadijs in de VS) uiteindelijk bij de hoofdzetel in Peoria, Illinois, USA belandt. Dit is net als Apple een constructie voor ‘fiscale optimalisatie’ en een manier om ‘flexibel’ te zijn, in andere woorden zich gemakkelijk van verantwoordelijkheid en personeel te kunnen ontdoen.

Los van de vraag van industriepolitiek en loonkosten, beide zeer relevante vragen die waarschijnlijk alleen met een Europese aanpak opgelost kunnen worden moeten we ons afvragen hoe we meer grip op Multinationals kunnen krijgen: om eerlijk te kunnen belasten; om verantwoordelijke beslissingen te nemen die rekening houdt met de maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid die een onderneming heeft. Plotseling 2200 mensen ontslaan, terwijl drie jaar eerder al 1400 ontslagen waren past daar niet in, zeker niet als je kijkt naar de miljoenen die de aandeelhouders van het bedrijf incasseren.

Een regering, of het nou de Waalse, Belgische, Nederlandse of Catalaanse is probeert multinationals aan te trekken voor de werkgelegenheid. Daar is in principe niets mis mee zolang we de bedrijven niet voortrekken tegenover andere. Maar ergens moeten we binnen de EU proberen gelijke regels in te voeren, waarmee alle spelers winnen. Tevens moet er gerichter belastingontwijking worden aangepakt, een probleem dat sinds de fameuse Luxleaks, Swissleaks en Panama-Papers in grootte en invloed toch niet langer ontkent kan worden. Nederland heeft daarin nog veel werk te verrichten want telkens al er een schandaal is zoals laatst met Apple wordt Nederland als Steuerparadies of paradis fiscal neergezet. We kunnen verwachten dat de fiscale bom in Nederland een keer ontploffen en dan gaan we kijken wie is verantwoordelijk. Wie is de minister van Financiën?

Op dit moment kunnen we ons gelukkig prijzen dat de wankele EU nog bestaat en in het geval van Apple en Starbucks aantoont dat het in staat is een voortrekkersrol te spelen in de strijd tegen fiscale fraude en belastingontwijking. Tijd om de rangen te sluiten, tijd voor een Europees plan van aanpak: een plan voor een Europese belasting van multinationals.